Angielski, kodowanie, robotyka, karate, plastyka, taniec nowoczesny, rysunek japoński, ceramika terapeutyczna, survival dla przedszkolaków i jeszcze obowiązkowo... szachy. Bo ponoć rozwijają inteligencję, samodyscyplinę i cierpliwość – czyli wszystko to, czego aktualnie rodzicowi brakuje po 10 minutach odrabiania lekcji z dzieckiem.

Ale zatrzymajmy się na chwilę. I spójrzmy na to oczami dziecka, psychologa i... mózgu.

Co mówi neurobiologia?

Mózg dziecka nie działa jak twardy dysk – nie można go wypełniać bez końca.
Dziecko (szczególnie w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym) potrzebuje przestrzeni na nudę, bo to wtedy aktywują się:

• Sieci domyślne w mózgu (default mode network),
• Kreatywność,
• Zdolność do samoregulacji.

Nadmiar bodźców = zmęczony układ nerwowy:

• Zbyt dużo aktywności, presji, zmian środowiska → podniesiony poziom kortyzolu (hormonu stresu),
• Zaburzenia snu, impulsywność, trudności z koncentracją – to nie „złe wychowanie”, tylko neurologiczna reakcja na przeciążenie.

A co mówi psychologia rozwojowa?

• Zainteresowania rodzą się z ciekawości, nie z planu rodzica:
• Dziecko nie musi mieć 7 pasji przed 10. urodzinami.
• Rozwój to nie wyścig po certyfikat z origami i kodowania w Pythonie.
• Zajęcia dodatkowe nie mogą być próbą „naprawiania” dziecka

• Rodzic: „Zapiszemy go na judo, bo jest nieśmiały.”:
• Dziecko słyszy: „Jestem niewystarczający taki, jaki jestem,
• Zamiast wzmacniać – obniżamy poczucie własnej wartości,
• Zamiast rozwijać pasję – budzimy opór.

BLASKI zajęć dodatkowych:

• Rozwijają pasje i zainteresowania,
• Budują poczucie sprawczości,
• Wspierają kompetencje społeczne (szczególnie w grupowych zajęciach),
• Mogą być formą odreagowania napięć po szkole,
• Budują tożsamość (zwłaszcza u nastolatków: „jestem sportowcem / artystką / programistą”).

CIENIE zajęć dodatkowych:

• Przeciążenie psychofizyczne („dziecko na walizkach” – szkoła, obiad w aucie, zajęcia, odrabianie lekcji w biegu),
• Brak czasu na nudę, odpoczynek, relacje z rodziną i rówieśnikami,
• Rodzicielska presja („ja nie miałem takich możliwości, więc TY musisz je wykorzystać”),
• Zajęcia jako forma kontroli: „nie siedzi w domu = nie wpadnie w złe towarzystwo”,
• Dziecko zaczyna uczyć się pod presją sukcesu, a nie dla przyjemności i ciekawości.

A co z nastolatkami?

Tu sprawa się komplikuje, bo... mózg nastolatka przechodzi generalną przebudowę:

• Zwiększona impulsywność (układ limbiczny szaleje),
• Rozwijająca się kora przedczołowa (planowanie, refleksja, organizacja),
• Ogromna potrzeba autonomii i decydowania o sobie.

Zmuszanie nastolatka do zajęć wbrew jego woli to gotowy przepis na konflikt, opór lub bierne uczestnictwo. Ale zachęcanie, pokazywanie możliwości, wspólne eksplorowanie pasji – to inwestycja w wewnętrzną motywację.

A jaka jest rola rodzica?

PODSUMOWANIE

Wrzesień to czas nowych planów i ambicji. Ale zanim zapiszesz dziecko na szachy, skrzypce, chiński i krav magę, zatrzymaj się i zapytaj:

• Czy te zajęcia są dla dziecka… czy dla mojego spokoju sumienia?

Zajęcia dodatkowe to przyprawa do dzieciństwa, nie główny składnik. Dobrze dobrane – rozwijają, motywują, uszczęśliwiają. Źle dobrane – męczą, zniechęcają, odbierają radość z bycia dzieckiem.

Bo jak mówi neurobiologia, najważniejszy rozwój zachodzi… w relacji, w zabawie, w emocjonalnym bezpieczeństwie. A niekoniecznie na szóstym kółku w tygodniu.